Γιατί γράμμα;

  ________________

«Το γράμμα, λοιπόν, διαβάζεται. Φαίνεται μάλιστα να είναι φτιαγμένο σε προέκταση της λέξης. Διαβάζεται και δη κατά γράμμα. Όμως δεν είναι διόλου το ίδιο πράγμα να διαβάζεις ένα γράμμα ή απλώς να διαβάζεις.» [1]

«Γράμμα αίτιο του ασυνειδήτου που ορίζει το σύνορο, ή ορθότερα, γράμμα- ακτογραµµή (littorale) δηλαδή γράµµα που υποδηλώνει ότι ένα ολόκληρο πεδίο είναι πλασμένο για ένα άλλο πεδίο, ως σύνορο, εφόσον μεταξύ τους αυτά τα πεδία είναι ξένα, κατά τρόπο ώστε να µην τα ενώνει καμία αμοιβαιότητα.» [2]: αυτό το γράμμα επικαλείται την απόλαυση και την αέναη επανάληψη, καθώς αυτή η τελευταία στοχεύει στην απόλαυση. Στην ψυχαναλυτική πρακτική μαθαίνουμε πως «δεν μπορούμε να μη συμπεριλάβουμε τον λόγο μας για το ασυνείδητο στην ίδια θέση την οποία διατυπώνει, ότι δηλαδή η παρουσία του ασυνειδήτου, επειδή τοποθετείται στον τόπο του Άλλου, οφείλει, μέσα σε κάθε λόγο, να αναζητηθεί στην εκφορά του.» [3]. Το Οµιλ-όν (parlêtre), ενέχει την έννοια του ασυνειδήτου ως γνώση ομιλούμενη, ως ομιλία. Το µέσο που επιτρέπει να απομονώσουμε το σημαίνον που ακούγεται σ’ ένα γλωσσικό σύστημα είναι της τάξεως του γράµµατος: «το γράµµα που πάντοτε φτάνει στον προορισμό του…»[4]. Το υποκείμενο, όμως, δεν είναι μόνο αυτό που μιλάει, αλλά και αυτό που έχει ένα σώμα και απολαμβάνει μέσω της αέναης επανάληψης του υποφέρειν.

Στο κείμενο του «Τηλεόραση» [5] ο Λακάν μιλά για τον αέναο αποχωρισμό από τον Άλλον δίνοντας το παράδειγμα του Δάντη και της Βεατρίκης. Για τον Δάντη έφτανε μόνο το άνοιγμα των βλεφάρων της, εκεί ενσαρκωνόταν το αντικείμενο α, ο Άλλος πάντα διαγεγραμμένος και εξ-ιστάμενος [6] με αυτό το αντικείμενο α να προσδίδει όλη την αξία. Αυτό που δεν έχει εικόνα, ούτε καν υλική υπόσταση, ούτε σημαίνον να το εκπροσωπεί, παρα μόνο ορίζεται από ένα γράμμα προσδεδεμένο με την απόλαυση, αυτό το πραγματικό που προέρχεται από τον Άλλο, όπως λέει η Σολέρ [7].

Σώμα πάσχον από το ασυνείδητο, υποκείμενο ενδοτικό στην Τύχη του και στους αλλεπάλληλους αποχωρισμούς. Ίσως κάπου εκεί όπου υποφέρει συναντά κάποτε το ψυχαναλυτικό ακούειν.

[1] Λακάν Ζ., Σεμινάριο Ακόμη, μτφ Β. Σκολίδη

[2] Λακάν Ζ., “Η θέση του γράµµατος στο ασυνείδητο (L’instance de la lettre dans l’inconscient)”. Γραπτά, Παρίσι, Εκδόσεις Seuil, 1996

[3] Λακάν Ζ., Θέση του ασυνειδήτου, 1960 (αναδημοσίευση στα ελληνικά στο περιοδικό Ψυχανάλυση, τεύχος 6)

[4] Λακάν Ζ., “Σεμινάριο για το Κλεμμένο γράμμα”, μτφ Δ. Βεργέτις

[5] Lacan, J. Télévision, εκδόσεις Seuil, 1974

[6] Το εξ-ιστάμενος από το εξ-ίσταται, όπως το έγραφε ο Λακάν με δύο λέξεις [ek-siste]

[7] Κολέτ Σ., Η ψυχανάλυση και το σώμα στη διδασκαλία του Ζακ Λακάν, Καρτέλ 1 (2011), σελ 31